STRZAŁKOWO GM. STRZAŁKOWO. DZIEJE WSI I JEJ MIESZKAŃCÓW.

Wieś o charakterze miasteczka, którym jednak nie chce być. W 2021 liczyła 5599 mieszkańców. W latach 1998-2021 liczba mieszkańców wzrosła o 32,7%. Od powiatowej Słupcy 4,5 km odległa. Siedziba Urzędu Gminy. Nie znajdziemy tutaj zabytkowych budowli, jednak warto przejść się ulicami tej miejscowości i udać się na dworzec PKP. Miejscowość ta podczas zaborów od roku 1882, kiedy to uzyskała połączenie kolejowe z Poznaniem stanowiła jeden z etapów podróży dla setek tysięcy ludzi udających się z dawnego zaboru rosyjskiego do „Ameryki”. Przybywali bryczkami, wozami czy też pieszo, aby tutaj wsiąść do pociągów, które zawiozą ich do portowych miast, w ich podróży do upragnionej” Ameryki”. To tutaj na samym krańcu Prus, zaczynała się linia kolejowa, prowadząca na zachód europy. Linia ze wschodniego rosyjskiego świata przez długi czas kończyła się w Kutnie. Bliskość granicy z Rosją przyczyniła się do rozwoju miasteczka.

Kościół pod wezwaniem św. Doroty.

Murowany i jak piszą w przewodnikach bezstylowy kościół, pozbawiony zabytków z dawnych lat, jednak wart obejrzenia. Jego budowa rozpoczęła się w 1933 roku, już w 1934 roku powstały mury i kopuła a na przełomie 1934 i 1935 roku urządzano wnętrze. Konsekracja odbyła się w 1936 roku. Podczas wojny Niemcy zamienili kościół na magazyn. Podczas wycofywania się Niemców ze Strzałkowo w Styczniu 1945 roku, tuż przed wkroczeniem Rosjan, kościół uratowany przed spaleniem przez kilku parafian, ale też dobrej woli niemieckiego oficera, dowodzącego oddziałkiem, mającym spalić sprzęt wojskowy znajdujący się w kościele. Oficer ten zgodził się poczekać aż przybyli parafianie wyniosą sprzęt wojskowy będący w dawnej świątyni na zewnątrz pod mur okalający kościół, tam został podpalony i uległ zniszczeniu. Druga wersja tego zdarzenia zamieszczona w historii kościoła opisana na tablicy przy wejściu do świątyni, mówi tylko o wyniesieniu z kościoła owego wyposażenia wojskowego w noc poprzedzającą wyzwolenie miejscowości przez Rosjan, co miało zapobiec podpaleniu kościoła. To dla mnie jednak mało przekonujące wyjaśnienie tego zdarzenia.

fot. Wnętrze kościoła

Zwiedzanie: Otwarty (Czerwiec 2022)

Zobacz artykuł.

Dzieje wsi:

Osadnictwo na terenie wsi:

Na południowych peryferiach miejscowości stanowisko archeologiczne z epoki brązu (2200 do 700 roku p.n.e.) oraz drugie ze średniowiecza.

• Narodowy Instytut Dziedzictwa, strona internetowa: zabytek.pl

1136 rok.

To legendarna data jakoby pierwszej informacji o Strzałkowie. W dokumencie dotyczącym majątku kościoła gnieźnieńskiego pojawia się łaciński wpis ”Villa sagittariorum” w którym niektórzy badacze dawnej przeszłości dopatrują się wzmianki o Strzałkowie. Villa to po łacinie wieś, natomiast słowo sagittariorum można przetłumaczyć jako łuczników albo też strzelców, dopiero skrócone do Sagitt będzie znaczyło Strzałek. Moim zdaniem, jest bardzo prawdopodobne pochodzenie nazwy miejscowości od słowiańskiego imienia Strzałek, jakie nosił założyciel czy też pierwszy właściciel wsi. Jednak dopatrywanie się tylko na podstawie przytoczonej wcześniej wzmianki, istnienia w tamtym czasie (XII wieku) wsi o nazwie Strzałkowo, tożsamej z obecną miejscowością uważam za zbyt daleko idący wniosek. Powstanie miejscowości widziałbym ok. 200 lat później, bliżej czasów pierwszej już udokumentowanej wzmianki o wsi.

1363 roku.

Pierwsza wzmianka o miejscowości.

W źródłach pisanych pojawia się Piotr ze Strzałkowa w dokumencie nazwane Stralcowicze.

Było to w czasach panowania Króla Kazimierza III Wielkiego.

1397 roku.

Pierwsza wzmianka o kościele w Strzałkowie, plebanem w nim jest Boksza.

1565 roku.

Właścicielami wsi są: Mikołaj Strzałkowski. Posiadający 2,5 łana ziemi kmiecej oraz 5 zagrodników. Drugą część wsi posiadają Piotr i Bartłomiej Strzałkowscy, są właścicielami 3,5 łana ziemi kmiecej, 3 zagrodników oraz karczmy.

• Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, http://atlasfontium.pl

(Według części historyków można przyjąć, że do uprawy łana ziemi, czyli w przybliżeniu 17 ha potrzeba było 11 osób, dorosłych i dzieci. Mogła być to rodzina kmiecia z parobkiem i jego rodziną lub dwóch kmieci, z których każdy gospodarzył na połowie łana ziemi. Natomiast zagrodnicy posiadali najczęściej tylko zagrodę i ewentualnie do 1/4 łana ziemi, komornicy nie posiadali domu i mieszkali w wynajętych izbach. W zamian za możliwość uprawy ziemi kmiecie i zagrodnicy byli zobowiązani do odrabiania pańszczyzny w folwarku pana wsi, oraz innych świadczeń na jego rzecz. Wymiar pańszczyzny uzależniony był od ilości uprawianej ziemi, cała ziemia we wsi, w tym też ta uprawiana przez kmieci i niekiedy zagrodników, stanowiła własność pana wsi. Znajdujące się na wsiach karczmy, wiatraki i młyny w olbrzymiej większości stanowiły własność właściciela wsi lub co było bardzo częste, tylko jej części, w tym przypadku wynajmowane były użytkownikom, na co roku odnawianą dzierżawę).

1645 roku.

W tym to roku poświęcono nowo wybudowany drewniany kościół. Fundatorem jego był Świętosław, archidiakon poznański.

1781 roku.

Maciej Glaubicz Rokossowski sprzedaje dobra Strzałkowo z przyległymi osadami olęderskimi: Łężec, Pospólno, Rząśnik sędziemu ziemi tucholskiej Teodorowi Węsierskiemu za 120 000 złotych polskich.

• Teki Dworzaczka.

1793 roku.

W wyniku II rozbioru Polski Strzałkowo dostaje się pod panowanie Pruskie.

Strzałkowo na mapie z 1803 roku.

1817 roku.

Strzałkowo wsią przygraniczną. Granica Prusko-Rosyjska przebiega 1 km od wsi. Do takiego przebiegu granicy doszło w wyniku umowy między Prusami i Rosją w dniu 11 Listopada 1817 roku. Wcześniejszy podział ziem likwidowanego Księstwa Warszawskiego dokonany przez państwa zaborcze podczas Kongresu Wiedeńskiego w 1815 roku nie zadowalał Prus i Rosji, które dokonały korekt przebiegu granic wymieniając się niektórymi zajętymi wcześniej ziemiami.

1836 roku.

W miejscowości powstaje Urząd Celny i Pocztowy.

1846 roku.

W tym czasie Strzałkowo należy do Powiatu Wrzesińskiego i okręgu Wólka. Wieś ma 28 domów i 274 mieszkańców, Natomiast istniejące w tym czasie Strzałkowo Olendry (Holendry) posiada 12 domów i 104 mieszkańców. Właścicielem wsi jest p. Węgierski.

• J.A.Bobrowicz.- Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego – wyd. Lipsk 1846 rok.

(We wpisie prawdopodobnie błędnie podano nazwisko właściciela, moim zdaniem powinno być: Węsierski)

1863 roku.

Według autora artykułu pt.” 21 Stycznia 1863 roku” zamieszczonym w Orędowniku Wrzesińskim w Nr. 9 z 1935 roku podczas Powstania Styczniowego w Strzałkowie miał znajdować się lazaret (szpital) dla rannych powstańców.

Rok szkolny 1866/67

Szkoła w Strzałkowie należy do dekanatu w Powidzu. Inspektorem szkolnym dla tego dekanatu jest Ks. Dziekan Niedzielski ze Skarboszewa. Na miejscu obowiązki inspektora szkolnego pełni Ks. Waszkiewicz ze Strzałkowa. Patronat nad szkołą sprawuje Dozór szkolny a nauczycielem w tejże szkole jest Trzebuchowski Ludwik, który pierwszą posadę nauczycielską objął w 1839 roku, jego dochód według etatu rządowego to 170 talarów rocznie. Do szkoły w roku szkolnym 1866/67 było zobowiązanych uczęszczać 62 dzieci a ich językiem rodzinnym, był język polski.

• Obraz Katolickich Szkół Elementarnych objętych archidiecezjami Gnieźnieńską i Poznańską. Wyd przez Ludwika Rzepeckiego. Poznań 1867.

Ps. Najprawdopodobniej w miejscowości działała też szkoła niemiecka.

1874 roku.

Właścicielem dóbr rycersko-szlacheckich w Strzałkowie zostaje Niemiec Louis Schultz.

1882 roku.

Strzałkowo uzyskuje połączenie kolejowe z Poznaniem, w miejscowości powstaje istniejący do dziś dworzec kolejowy.

Zdjęcie ze strony: https://fotopolska.eu/1722740,foto.html

1890 roku.

Wieś liczy 41 domy i 462 mieszkańców, w tym 318 katolików, 79 protestantów oraz 65 żydów. Dominium, czyli dwór jest w posiadaniu 591 ha ziemi, 10 domów, zamieszkałych przez 227 mieszkańców, w tym 194 katolików i 33 protestantów, właścicielem jest Louis Schultz. Obok ówczesnego Strzałkowa mamy też wieś Strzałkowskie Hollendry jest tam 14 domów, zamieszkałych przez 152 osoby (73 katolików, 68 protestantów i 11 żydów).

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.Tom XI. 1890 rok.

Strzałkowo na mapie z 1893 roku.

Lata 1906 – 1907.

Strajki dzieci w Strzałkowskiej szkole w obronie języka polskiego.

Widok poprzedniego kościoła św. Doroty ok. 1910 roku.

Zdjęcie ze strony. https://fotopolska.eu/1388340,foto.html

1922 roku.

Pobudowanie toru kolejowego ze Strzałkowa do Kutna. Do tego czasu linia kolejowa kończyła się w Strzałkowie.

19 Września 1937 roku.

Poświęcenie nowo wybudowanego boiska sportowego. Jak opisuje Orędownik Wrzesiński, obiekt położony jest w pobliżu miasta (?). Posiada oprócz boiska place do różnych gier, bieżnię, strzelnicę oraz domek gdzie mieszczą się szatnie i mieszkanie dla stróża.

9 Lipca 1939 roku

Cmentarze:

Cmentarz rzymsko-katolicki.

W karcie cmentarza wpisano poł. XIX wieku jako czas jego powstania. Jednak na terenie tegoż cmentarza znajdował się poprzedni kościół parafialny, a teren wokół kościoła, przed powstaniem współczesnych czy też lepiej określmy XIX wiecznych cmentarzy na peryferiach miejscowości, był właśnie miejscem wiecznego spoczynku miejscowych parafian.W 1993 roku najstarszym nagrobkiem na cmentarzu był nagrobek Marya Jaśkowiak z 1908 roku. Na cmentarzu znajdują się też groby żołnierzy i osób cywilnych poległych we wrześniu 1939 roku podczas bombardowania miejscowości.

Cmentarz ewangelicki.

Położony ok. 40 metrów od ul. Rolniczej. Pochodzi z ok. poł. XIX wieku. Na cmentarzu fragmenty nagrobków z pierwszej poł. XX wieku.

• Na podstawie. Narodowy Instytut Dziedzictwa, strona internetowa: zabytek.pl

Zobacz też artykuły:

Legenda:

• Odległość podana jest od rynku w Słupcy do centrum opisywanej miejscowości.
• Dane statystyczne miejscowości pochodzą ze strony internetowej: Polska w liczbach.