WITKOWO GM. WITKOWO. DZIEJE MIASTA I JEGO MIESZKAŃCÓW.

Miasto położone ok. 17 km na wschód od Gniezna, przy drodze Nr 260 Gniezno-Wólka. Drogi do Skorzęcina, Powidza, Trzemeszna, Czerniejewa i Wrześni. W 2021 roku liczyło 7574 mieszkańców, w latach 2002-2021 liczba mieszkańców miasteczka zmniejszyła się o 4,8%. Pierwotnie wieś wśród rozległych lasów Puszczy Mokowskiej. Prawdopodobnie w okresie Polski Piastowskiej przebiegał tędy szlak z Kalisza przez Ląd i Powidz do Gniezna. Powstanie i rozwój miasta nastąpił w XVII wieku, po potopie szwedzkim. W 1831 roku większość mieszkańców stanowili Żydzi, w miasteczku mieszkało ich 1082 na 1937 zamieszkałych tam osób. W okresie międzywojennym mieszkało tam już tylko kilka osób narodowości żydowskiej. Dziś po ludności żydowskiej zamieszkującej to miasteczko nie pozostał żaden ślad. W latach 1887-1927 utworzono powiat witkowski z jego stolicą w Witkowie. W listopadzie 1918 roku w miejscowości dochodzi do zbrojnego przejmowania władzy z rąk Pruskich jeszcze przed ”oficjalnym” wybuchem Powstania Wielkopolskiego. Wydarzenia te przeszły do historii pod nazwą Rewolucji Witkowskiej. Po II wojnie światowej dalszy rozwój miasta. Centrum miasta stanowi położony na wzgórzu rynek z kościołem z 1840 roku po jego środku. Na północ od wymienionego wcześniej rynku, drugi witkowski rynek, pozostałość XVIII wiecznej nowej lokacji miasta. Zabudowa rynków i pobliskich ulic z końca XIX i początku XX wieku, Na Starym Rynku wyróżnia się budynek Banku Spółdzielczego z 1913 roku.

Zabytki Witkowa:

Dawne osadnictwo na terenie Witkowa.

Zobacz też artykuł:

Dzieje miejscowości:

1 poł. XIV wieku. (1300-1350 r.)

Z tego okresu ma pochodzić według książki P. Hausera ” Dzieje Witkowa”  dokument znajdujący się w archiwum Watykańskim a dotyczący witkowskiego kościoła, wtedy jeszcze pod wezwaniem św. Małgorzaty.

2 Czerwca 1363 roku.

Po raz pierwszy w źródłach pisanych pojawia się Witkowo. W dokumencie wystawionym w Poznaniu, przez biskupa Jana, dotyczącym kościoła w Tulcach (k. Swarzędza) wymieniono rektora tego kościoła (nauczyciela w szkole przy ww. kościele) Marcina z Witkowa.

Było to w czasach panowania Kazimierza III Wielkiego.

Od 1420 do 1439 roku

Wincenty Kot z Dębna proboszczem w Witkowie, w późniejszych latach Prymas Polski.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

1491 roku.

Pierwsza wzmianka o istnieniu w Witkowie folwarku. W tym to roku następuje rozgraniczenie gruntów wiejskich od folwarcznych.

• Praca zbiorowa pod red. Przemysława Hausera ” Dzieje Witkowa” Poznań 2010 r.

Z tego okresu ma pochodzić według książki P. Hausera ” Dzieje Witkowa”  dokument znajdujący się w archiwum Watykańskim a dotyczący witkowskiego kościoła, wtedy jeszcze pod wezwaniem św. Małgorzaty.

Od 1500 do 1520 roku

Jan z Rogowa Rogowski proboszczem w Witkowie. Budowniczy nowego kościoła w Witkowie.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

1517 roku.

Konsekracja nowego drewnianego kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja Biskupa przez sufragana gnieźnieńskiego Mikołaja.

• Praca zbiorowa pod red. Przemysława Hausera ” Dzieje Witkowa” Poznań 2010 r.

1564 roku.

Według wykazu podatkowego we wsi jest 16,5 łanów ziemi uprawianej przez kmieci. W miejscowości mieszka też 4 zagrodników, 1 komornik oraz 4 rzemieślników. We wsi jest też karczma i wiatrak. Znajduje się tam też folwark o niewiadomej wielkości.

• Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, http://atlasfontium.pl

(Według części historyków można przyjąć, że do uprawy łana ziemi, czyli w przybliżeniu 17 ha potrzeba było 11 osób, dorosłych i dzieci. Mogła być to rodzina kmiecia z parobkiem i jego rodziną lub dwóch kmieci, z których każdy gospodarzył na połowie łana ziemi. Natomiast zagrodnicy posiadali najczęściej tylko zagrodę i ewentualnie do 1/4 łana ziemi, komornicy nie posiadali domu i mieszkali w wynajętych izbach. W zamian za możliwość uprawy ziemi kmiecie i zagrodnicy byli zobowiązani do odrabiania pańszczyzny w folwarku pana wsi, i inych świadczeń na jego rzecz. Wymiar pańszczyzny uzależniony był od ilości uprawianej ziemi, cała ziemia we wsi, w tym też ta uprawiana przez kmieci i niekiedy zagrodników, stanowiła własność pana wsi. Znajdujące się na wsiach karczmy, wiatraki i młyny w olbrzymiej większości stanowiły własność właściciela wsi lub co było bardzo częste, tylko jej części, w tym przypadku wynajmowane były użytkownikom, na co roku odnawianą dzierżawę).

1579 roku.

Właścicielem Witkowa jest kasztelan inowrocławski Jan Spławski. Wieś ma 13 i pół łana ziemi uprawianej przez kmieci i 1 łan pusty, oraz 16 zagrodników, w tym 8 posiada niewielkie kawałki ziemi uprawnej i 12  komorników, jest też karczma i wiatrak. W dokumencie wieś nazwano Withkowo.

• Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, http://atlasfontium.pl

1588 roku.

Jako właściciel wsi figuruje kasztelan Jan Spławski. Nadal we wsi działa karczma i wiatrak. Ilość ziemi uprawianej przez kmieci zmniejszyła się do 8 łanów, 6 łanów figuruje jako puste. Zagrodników z  niewielkimi kawałkami ziemi jest 2 a bez ziemi 4. Nie ma komorników.

• Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, http://atlasfontium.pl

1608 roku

Według akt wizytacyjnych witkowski kościół wymaga remontu.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

1618 roku.

Wieś nadal ma 8 łanów uprawianych przez kmieci i 6 łanów pustych oraz 10 zagrodników i wiatrak. Właścicielem lub dzierżawcą jest p. Przyjemski.

• A.J. Parczewski ” Rejestr poborowy województwa kaliskiego 1618-1620” Warszawa 1879 r.

Lata 20-XVII wieku

Ówczesny dziedzic Witkowa Andrzej Przyjemski postanawia wybudować nowy kościół, jednak do realizacji projektu nie dochodzi.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

1676 roku.

Budowa nowego kościoła w Witkowie. Jego powstanie jest zasługą Ojca Stanisława Przyłuskiego, benedyktyna.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

---

Według historyka z przełomu XIX/XX wieku, Adolfa Warschauera zajmującego się historią wielkopolski, Witkowo za panowania Jana III Sobieskiego w 1676 roku otrzymało prawa miejskie. Jednak nieznany jest dokument, niektórzy uważają, że zaginął, na który powołuje się w/w historyk.

1680 roku.

Przyjęta w historiografii prawdopodobna ( nie potwierdzona źródłami ) data lokacji miasta Witkowa.

1684 roku.

Po raz pierwszy Witkowo nazwane w źródłach pisanych miastem.
Uważa się że ta pierwsza lokacja obejmowała ówczesny plac targowy z kościołem św. Mikołaja czyli dzisiejszy Stary Rynek oraz rejon dzisiejszych ulic Warszawskiej, Poznańskiej, Tylnej, Polnej i Gnieźnieńskiej. Lokacja miasta dokonana została tylko na części dawnej wsi Witkowo.

• Praca zbiorowa pod red. Przemysława Hausera ” Dzieje Witkowa” Poznań 2010 r.

1688 roku.

Lokacja miasta prawdopodobnie nie udała się, gdyż dokument z tego roku na powrót nazywa Witkowo wsią.

15 Lipca 1740 roku.

Nadanie kolejnego już przywileju lokacyjnego do Witkowa. Nastąpiło to z inicjatywy ówczesnego dziedzica Witkowa chorążego wschowskiego Jakuba Działyńskiego za panowania Augusta III Sasa. To po tej dacie nastąpił prawdopodobnie napływ do nowo powstającego miasta osadników niemieckich wyznania ewangelickiego.

• Praca zbiorowa pod red. Przemysława Hausera ” Dzieje Witkowa” Poznań 2010 r.

14 Września 1742 roku.

Nadanie przywilejów przez dziedzica Witkowa Jana Działyńskiego bractwu kurkowemu. Jest to też najpewniej data powołania tego bractwa.

• Praca zbiorowa pod red. Przemysława Hausera ” Dzieje Witkowa” Poznań 2010 r.

1768 roku

Dzięki darowi księżnej Marianny z Działyńskich witkowscy ewangelicy zorganizowali sobie w położonej pod miastem wsi Witkowo szkołę, która pełniła też funkcję domu modlitwy.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

1772 roku.

Kolejne odnowienie przywileju miejskiego Witkowa. Podczas tej lokacji powstał nowy rynek, obecny Park Kościuszki.

• Praca zbiorowa pod red. Przemysława Hausera ” Dzieje Witkowa” Poznań 2010 r.

1775 roku.

Miejscowi ewangelicy dostaję budynek przeznaczony na szkołę i dom modlitwy w samym mieście Witkowie.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

1777 roku.

Najstarszy znany wizerunek herbu Witkowa. Na dokumencie z w/w roku widnieje odcisk pieczęci miejskiej. Przedstawia oko opatrzności bożej oraz ma napis DEUS PROVIDEBIT ( Bóg zapewni). Istnieje też opis innego, być może starszego wizerunku herbu Witkowa przedstawiającego basztę forteczną i orła na tarczy. Autorem opisu tego herbu jest XIX wieczny heraldyk F.A. Vossberg. Według opinii historyka M. Gumowskiego taki wizerunek herbu jest fantazją literacką Vessberga.

• M. Gumowski – Pieczęcie i herby miast wielkopolskich – Poznań 1932 r.

1780 roku.

W Witkowie mieszka 60 rodzin protestanckich. Posiadają swoją własną szkołę oraz kościół nazwany już wtedy starym.

• Praca zbiorowa pod red. Przemysława Hausera ” Dzieje Witkowa” Poznań 2010 r.

1790 roku

Ówczesny dziedzic Witkowa hrabia Wołłowicz zezwala witkowskim ewangelikom na zorganizowanie własnej parafii, na ten cel przeznacza 30 mórg ziemi i parcelę pod budowę kościoła na tzw. Nowym Rynku, gdzie niebawem powstaje ze środków własnych parafian drewniany zbór.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Witkowo i okolice na mapie z 1803 roku.

1811 roku.

Miasto ma 187 domów które zamieszkuje 1599 osób.

• J.A.Bobrowicz.- Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego – wyd. Lipsk 1846 rok.

Witkowo na mapie sprzed 1816

1817 roku.

Wielki pożar miasta. Zniszczeniu ulega duża część miasta oraz kościół.
Po pożarze nastąpił spadek ludności miasta.

• Praca zbiorowa pod red. Przemysława Hausera ” Dzieje Witkowa” Poznań 2010 r.

1821 roku.

Początek budowy nowego kościoła, tym razem murowanego.

• Praca zbiorowa pod red. Przemysława Hausera ” Dzieje Witkowa” Poznań 2010 r.

1827 roku

Rozebranie grożącego zawaleniem dawnego drewnianego zboru ewangelickiego.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

9 Września 1829 roku

Położenie kamienia węgielnego pod budowę nowego murowanego zboru ewangelickiego.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

1831 roku.

W Witkowie jest 169 domów i 1937 mieszkańców. W tej liczbie 649 katolików, protestantów 206 oraz 1082 żydów.

• J.A.Bobrowicz.- Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego – wyd. Lipsk 1846 rok.

Luty 1832 roku

Ukończenie budowy zboru ewangelickiego.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

7 Października 1838 roku.

Po 17 latach budowy, konsekracja nowego kościoła dokonana przez arcybiskupa Marcina Dunina.

• Praca zbiorowa pod red. Przemysława Hausera ” Dzieje Witkowa” Poznań 2010 r.

1844 roku.

Pożar niszczy drewnianą synagogę.

• Strona internetowa Muzeum Historii Żydów Polskich ” Polin” – Wirtualny Sztetl.

1846 roku.

Witkowo ma 1947 mieszkańców. W tym Chrześcijan (protestantów i katolików) 842 oraz 1105 osób ludności żydowskiej. Natomiast Witkowo wieś zamieszkuje 228 osób w 19 domach. Właścicielem jest p. Wołowicz (lub Wołłowicz). 

Witkowo leży przy traktach z Gniezna do Powidza i dalej do Warszawy, z Poznania przez Czerniejewo do Strzelna i Inowrocławia oraz z Wrześni i Mielżyna do Trzemeszna. Posiada pocztę listową. W mieście znajdują się kościoły katolicki i protestancki oraz synagoga. Mieszkańcy trudnią się płóciennictwem, garbarstwem oraz wyrobem sukna. Miasto ma cztery dwudniowe jarmarki kramne i na bydło w roku, 27 marca, 13 czerwca, 2 października i 18 grudnia.

• J.A.Bobrowicz.- Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego – wyd. Lipsk 1846 rok.

1850 roku.

Zakończenie odbudowy synagogi. Synagoga ta przetrwała aż do II wojny św.

• Strona internetowa Muzeum Historii Żydów Polskich ” Polin” – Wirtualny Sztetl.

W Witkowie istniał też cmentarz żydowski w rejonie dzisiejszych ulic Zuchów i Harcerskiej ostatecznie zlikwidowany przez Niemców podczas II wojny św.

Mapka z Karty cmentarza. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Rok szkolny 1866/1867

Szkoła Katolicka w Witkowie należy do Dekanatu Gnieźnieńskiego św. Trójcy. Z ramienia tego dekanatu inspektorem szkolnym jest Ks. Dziekan Śmiełowski z Wrześni. Inspektorem szkolnym na miejscu jest Ks. Nożewnik, patronat nad szkołą sprawuje dozór szkolny. W szkole uczy dwóch nauczycieli: 1) Reinhold Berthold będący nauczycielem od 1846 ( nie koniecznie w Witkowie), jego dochód według etatu rządowego to 191 talarów rocznie i uczy on 90 dzieci. 2) Gacek Józef nauczyciel od 1848 roku ( nie wiadomo czy cały czas w Witkowie) jego dochód według etatu rządowego to 152 talary rocznie i uczył on aż 182 dzieci, w każdym razie tyle powinno przychodzić w roku szkolnym 1866/67.

• Obraz Katolickich Szkół Elementarnych objętych archidiecezjami Gnieźnieńską i Poznańską. Wyd. przez Ludwika Rzepeckiego. Poznań 1867.

1877 roku.

Oskar Kolberg w dziele „Lud” W.Ks. Poznańskie t. III. – pisze, że mieszkańcy Witkowa trudnią się wyrobem płótna, sukna i skór.

1878 roku.

Założenie kółka rolniczego.

Kółko Rolnicze w Witkowie zostało założone w Karsewie w marcu 1878 roku przez ówczesnego właściciela Karsewa p. Krasickiego oraz panów Michała Chrzanowskiego z Gorzykowa i p. Ulatowskiego z Małachowa, istniało tam ok. 10 lat. Po tym czasie zostało przeniesione do Gorzykowa celem umożliwienia Kółku lepszego rozwoju, a długoletnim jego prezesem był p. Malczewski z Odrowąża. Kiedy dokładnie przeniesiono Kółko Rolnicze do Witkowa, nie wiadomo, prawdopodobnie stało się to w 1908 roku, kiedy prezesem był wikariusz witkowski Ks. Kaniewski.

Na podstawie: Gazeta gnieźnieńska ” Lech ” Nr 142 z dn. 22.06.1928 roku.

1885 roku

Parafia ewangelicka liczy 406 osób z Witkowa i okolicy.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

1887 roku.

Witkowo stolicą nowo powstałego powiatu witkowskiego. Rozwój miasta.

23 Czerwca 1888 roku.

Rejestracja Spółki Banku Ludowego w Witkowie.

Dyrektorem został Stanisław Skarbek-Malczewski, kontrolerem – ks. Marian Nożewnik a podskarbim Lucjan Osten-Sacken. Na czele rady nadzorczej stanął hrabia Stanisław Żółtowski. Nowo powstała spółka dysponuje zebranym przed rejestracją kapitałem 17000 marek przeznaczonym na kredyty. Siedzibą banku jest probostwo witkowskie.

• Praca zbiorowa pod red. Przemysława Hausera ” Dzieje Witkowa” Poznań 2010 r.

1893 roku.

Według wydanego w w/w roku Słownika  geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t.XIII. Witkowo ma 159 domów i 1583 mieszkańców w tym 1127 katolików, 144 protestantów oraz 312 żydów. Przy mieście znajdują się też dwie wsie. 1)- Witkowo wieś gospod. licząca 4 domy, 126 ha oraz 63 mieszkańców. 2)- Witkowo wieś szlachecka, w której jest 6 domów, 506 ha i 168 mieszkańców. Z publikacji dowiadujemy się, że, na obszarze Witkowa leżą  łąki o nazwach: Bachorza i Żabcza, źródło Brogówka oraz jest tam zapłocie Wygracewo.

1905 roku.

Spółka Bank Ludowy kupuje i przenosi się do nieruchomości położonej przy ul. Zielony Rynek.

---

Witkowski kościół parafialny, powiększony o dwie nowo wybudowane kaplice, Matki Boskiej i Serca Jezusowego.

• Praca zbiorowa pod red. Przemysława Hausera ” Dzieje Witkowa” Poznań 2010 r.

1911 roku.

Założenie przez Niemców elektrowni miejskiej.

Witkowo na mapie z 1911 roku.

1912 roku.

Bank Ludowy w Witkowie liczy ok. 900 członków, z czego ok.68% to rolnicy.

4 Grudnia 1913 roku.

Spółka Bank Ludowy w Witkowie przenosi się do nowej siedziby przy Starym Rynku, wybudowanej i wyposażonej za kwotę 60 000 marek.

• Praca zbiorowa pod red. Przemysława Hausera ” Dzieje Witkowa” Poznań 2010 r.

Listopad 1918 roku.

W Witkowie dochodzi do lokalnej rewolucji o charakterze polityczno-militarnym, jeszcze przed wybuchem Powstania Wielkopolskiego, wydarzenia te przeszły do historii pod nazwą : Rewolucji Witkowskiej

1918 roku.

Początek Powstania Wielkopolskiego. Liczny udział witkowian w działaniach zbrojnych.

Powstańcy Wielkopolscy z Witkowa i okolic

1 Czerwca 1921 roku.

Założenie w Witkowie towarzystwa powstańców i wojaków.

Towarzystwo zrzeszało nie tylko powstańców wielkopolskich i żołnierzy ostatnich wojen, ale też weteranów innych powstań w tym powstańców styczniowych z 1863 roku. Do witkowskiego towarzystwa należeli następujący powstańcy styczniowi: Wiśniewski Sylwester, Jarzębowski, W. Łyskowski, Andrzej Szrejman, Jan Pawlak, Jan Szczęśniak, Romuald Erzepki (?), Bolesław Seredyński.

W roku 1927 towarzystwo liczyło 96 członków.

• Gazeta gnieźnieńska ” Lech ” Nr 200 z dn. 02.09.1927 roku.

WITKOWSKI PRZEMYSŁ, HANDEL I RZEMIOSŁO W 1925 ROKU.

Zobacz artykuł:

Opis witkowskich rynków i parku miejskiego z 1927 roku.

Sielski obrazek.

Witkowo przedstawia typ sielskiego miasteczka, na którego rynku t. zw. zielonym i krówki i kózki popasają — do niedawna jeszcze witkowscy ”sportsmeni” piłkę nożną wesoło kopali, dopóki policja pod groźbą nałożenia grzywny nie uratowała autorytetu miejskiego rynku. ” Park ” miejski – a cokolwiek z 10 drzew i tyluż krzaczków się składający, daje cień, a nawet za dużo, specjalnie po godzinie 11-stej w nocy. To czasem może zaszkodzić pięknym obywatelkom. To też policja dba o dobro swych obywateli, zakazała przebywania czułym parkom w cieniach parkowych po godzinie 11-stej w nocy pod groźbą grzywny w wysokości aż 30 zł. Czy to zarządzenie z biegiem czasu nie pociągnie za sobą wyludnienia miasta?. W czasie pięknej pogody beniaminek p. Łukowskich paraduje z miną jakiegoś marszałka na grzbiecie ulubionego swego osiołka po zielonym i starym Rynku. Gdyby nie krówki, kózki no i osiołek, to z pewnością można by twierdzić, że ruch w Witkowie zupełnie zamarł. Jeszcze tylko te stworzonka czynią wszystko, aby jako tako ożywić i rozruszać monotonność życia miasta Witkowa.

Fragment artykułu ” Z bliższych i dalszych okolic ” z Witkowa.

Gazeta Gnieźnieńska ” Lech ” Nr 200 z dn. 02.09.1927 roku

1927 roku

Likwidacja powiatu witkowskiego.

1928 roku

Budynek dawnego starostwa i willa landrata udostępnione Żeńskiej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego, która działała pod patronatem Wielkopolskiej Izby Rolniczej w Poznaniu.

W następnych latach szkoła otrzymała też budynek gospodarczy po dawnym starostwie.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

17 Czerwca 1928 roku

50-lecie Witkowskiego Kółka Rolniczego i uroczyste poświęcenie sztandaru kółka przez Ks. Biskupa Laubitza. Na sztandarze tym z jednej strony widniał napis: Kółko Rolnicze w Witkowie 1878-1928, oraz widniała postać patrona rolników św. Izydora, modlącego się gdy tymczasem anieli święci orzą za niego pługiem, a z drugiej strony Matka Boska Częstochowska a pod nią dwaj kmiotkowie przysięgający na skrzyżowane kosy, a wokoło wizerunku złoty napis: Błogosław, Matko, ojczyste łany i kraj kochany.

• Gazeta Gnieźnieńska” Lech ”Nr 138 z dn. 17.06.1928 roku. Oraz Nr 139 z.dn. 19.06.1928 roku.

4 Października 1930 roku.

W wypadku samochodowym ginie burmistrz Witkowa p. Zygmunt Neumann.

Wracający z uroczystości wprowadzenie w urząd nowego burmistrza miasta Krzywinia, burmistrz Witkowa ginie w nocnym wypadku samochodowym, gdy pojazd, w którym się znajduje, wpada na metalową barierę mostu w okolicach Czempinia. Z czterech osób w pojeździe oprócz burmistrza Witkowa Neumanna w wypadku ginie burmistrz Szamotuł p.Scholl. Pozostałe dwie osoby w tym kierowca i zarazem właściciel samochodu inżynier Jankowski z Poznania zostają ranni.

1931 roku.

Miasto Witkowo (bez wsi Witkowo) zamieszkuje 1737 osób, w tym 4 żydów i 50 Niemców.

• Gazeta Gnieźnieńska” Lech” Nr 24 z dn. 30.01.1931 roku.

1934 roku

Dawna Żeńska Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego przemianowana na Żeńską Szkołę Rolniczą.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

20 Maja 1936 roku

1937 roku

Żeńska Szkoła Rolnicza przemianowana na Publiczną Szkołę Przysposobienia Gospodyń Wiejskich. Szkoła ta kształciła rocznie 35 dziewcząt w systemie 11-miesięcznych kursów.

• Na podst. Narodowy Instytut Dziedzictwa.

11 Grudnia 1938 roku.

Poświęcenie sztandaru.

W niedzielę, dn.11 bm. odbyło się poświęcenie nowego sztandaru Szkoły Gospodarczej w Witkowie. Uroczystość ta łączyła się równocześnie z obchodem 10 lecia istnienia szkoły. Aktu poświęcenia dokonał podczas uroczystej mszy św. ks. proboszcz Kaźmierczak. Po nabożeństwie w gmachu  Szkoły odbyło się skromne przyjęcie dla zaproszonych gości, a po południu wystawa prac uczennic. W tym też dniu odbyło się zakończenie roku szkolnego. Szkole Gospodarczej z okazji 10- lecia istnienia, składamy życzenia dalszej, owocnej pracy.

• Gazeta gnieźnieńska ” Lech” Nr. 294 z dn. 24 – 12- 1938 r.

1972 roku.

Przewodnik turystyczny autorstwa Włodzimierza Łęckiego pt. ”Gniezno i okolice” wydanie z 1972 roku,

w informacji o miejscowości pisze, że znajduje się tam:

• Taxi, tel. 67
• Restauracja GS, Stary Rynek 12, tel. 25, kat II, czynna 8.30-22. (80-miejsc)
• GS, Stary Rynek 13, kat III, czynna 10-22.
• Kawiarnia „Danusia” GS, Stary Rynek 13, kat III, czynna 10-22. (50-miejsc)
• Stacja benzynowa, Ul. Park Kościuszki, czynna latem 6-22, niedz. 8-16, zimą czynna 8-20, niedz. 8-14.
• Warsztat mechaniczny POM, ul. Kosynierów Miłosławskich 6,
• Poczta, ul. Ogrodowa 4, czynna 8-17, sob. 8-13, niedz. 9-11.
• Apteka, ul. Poznańska 18, tel. 68.
• Ośrodek Zdrowia, Park Kościuszki 17, tel. 51.
• Posterunek M.O. ul. Kosynierów Miłosławskich.
• Dom Kultury, Kino.

Legenda:

• Odległość podana jest od rynku w Gnieźnie do centrum opisywanej miejscowości.
• Dane statystyczne miejscowości pochodzą ze strony internetowej: Polska w liczbach.