WIERZCHOWISKA GM. WITKOWO. DZIEJE WSI I JEJ MIESZKAŃCÓW.

Mała osada położona ok. 5 km od Witkowa i 20 km od Gniezna, w pobliżu Ćwierdzina.

Dzieje wsi.

1429 roku.

Pierwsza wzmianka o miejscowości.

Było to w czasach panowania króla Władysława II Jagiełły.

1447 roku.

Rozgraniczenia Wierzchowisk, Trzuskołynia i młyna Czartowiec (Lubochnia?).

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t.XIII – 1893 rok.

Lata 1507-1584

Rozgraniczanie miejscowości z Chłądowem, Kołaczkowem i nadal z Trzuskołyniem.

W aktach sprawy o licowanie łąki „Moczydło”, spory o łąkę „Łazy” i o las „Nast”.

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t.XIII – 1893 rok.

1523 roku.

Wieś dziedziczna z dwoma dworami, która dawała dziesięcinę snopową plebanowi w Ostrowitym.

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t.XIII – 1893 rok.

1565 roku.

Miejscowość należy do parafii w Ostrowitym Prymasowskim. Są tam dwa łany ziemi kmiecej należące do Tomasza Wierzchowskiego i jeden łan kmiecy będący w posiadaniu Wyganowskich.

1583 roku.

Wierzchowski posiada już 2,25 łana ziemi kmiecej oraz 2 zagrodników, natomiast Wyganowski już tylko 0,5 łana ziemi kmiecej i również dwóch zagrodników.

• Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, http://atlasfontium.pl

(Według części historyków można przyjąć, że do uprawy łana ziemi, czyli w przybliżeniu 17 ha potrzeba było 11 osób, dorosłych i dzieci. Mogła być to rodzina kmiecia z parobkiem i jego rodziną lub dwóch kmieci, z których każdy gospodarzył na połowie łana ziemi. Natomiast zagrodnicy posiadali najczęściej tylko zagrodę i ewentualnie do 1/4 łana ziemi, komornicy nie posiadali domu i mieszkali w wynajętych izbach. W zamian za możliwość uprawy ziemi kmiecie i zagrodnicy byli zobowiązani do odrabiania pańszczyzny w folwarku pana wsi, i inych świadczeń na jego rzecz. Wymiar pańszczyzny uzależniony był od ilości uprawianej ziemi, cała ziemia we wsi, w tym też ta uprawiana przez kmieci i niekiedy zagrodników, stanowiła własność pana wsi. Znajdujące się na wsiach karczmy, wiatraki i młyny w olbrzymiej większości stanowiły własność właściciela wsi lub co było bardzo częste, tylko jej części, w tym przypadku wynajmowane były użytkownikom, na co roku odnawianą dzierżawę).

7 Października 1887 roku.

Właściciel folwarku E. Kaczkowski wystawia go na sprzedaż.

• Dziennik Poznański Nr 168 z 1887 roku.

Wierzchowiska na mapie z 1891 roku.

1893 roku.

Folwark Wierzchowiska mający 451 ha należy do dóbr Kołaczkowo należących do Macieja Prądzyńskiego.

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t.XIII – 1893 rok.

Legenda:

• Odległość podana jest od rynku w Gnieźnie do centrum opisywanej miejscowości.