CZECHOWO GM. NIECHANOWO. DZIEJE WSI I JEJ MIESZKAŃCÓW

Wieś położona w sąsiedztwie Jarząbkowa, i około 17 km od Gniezna. W 2021 roku liczyła 193 mieszkańców, tym samym w latach 1998-2021 liczba mieszkańców wzrosła o 12,9 %. We wsi dworek z poł. XIX wieku, przebudowany w latach 80 tegoż wieku z dobudówkami przed II wojną św. wykonanymi. Przy dworze ogólnie dostępny park podworski w dużej części odrestaurowany przez mieszkańców wsi, z ławeczkami i sztuczną wyspą prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku powstałą.

Zobacz też artykuł:

Historia wsi.

1261 roku

Prawdopodobnie pierwsza wzmianka w źródłach pisanych o wsi. Jednak jak sprawdziłem w Kodeksie Dyplomatycznym Wielkopolski t.1 poz.393. w komentarzu do tej pozycji przy nazwie Czechowo jest znak zapytania co znaczy, że jej autorzy nie mieli pewności czy w dokumencie nr 393 mowa jest o naszym Czechowie, czy też innej miejscowości.

• pierwsza wzmianka o wsi na podstawie: Konstanty Jan Hladyłowicz ” Zmiany krajobrazu i rozwój osadnictwa w Wielkopolsce od XIV do XIX wieku” wyd. 1932 r.

Byłoby to w czasach rządów w Wielkopolsce Księcia Bolesława Pobożnego.

XVI wiek.

Miejscowość w tym czasie położona jest w województwie kaliskim, powiecie gnieźnieńskim, parafii Jarząbkowo.

1565 roku

W tym czasie w Czechowie mamy 7 łanów ziemi kmiecej, mieszka tam 4 zagrodników bez ziemi i 3 komorników oraz działają 2 wiatraki.

• Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, http://atlasfontium.pl

(Według części historyków można przyjąć, że do uprawy łana ziemi, czyli w przybliżeniu 17 ha potrzeba było 11 osób, dorosłych i dzieci. Mogła być to rodzina kmiecia z parobkiem i jego rodziną lub dwóch kmieci, z których każdy gospodarzył na połowie łana ziemi. Natomiast zagrodnicy posiadali najczęściej tylko zagrodę i ewentualnie do 1/4 łana ziemi, komornicy nie posiadali domu i mieszkali w wynajętych izbach. W zamian za możliwość uprawy ziemi kmiecie i zagrodnicy byli zobowiązani do odrabiania pańszczyzny w folwarku pana wsi, i innych świadczeń na jego rzecz. Wymiar pańszczyzny uzależniony był od ilości uprawianej ziemi, cała ziemia we wsi, w tym też ta uprawiana przez kmieci i niekiedy zagrodników, stanowiła własność pana wsi. Znajdujące się na wsiach karczmy, wiatraki i młyny w olbrzymiej większości stanowiły własność właściciela wsi lub co było bardzo częste, tylko jej części, w tym przypadku wynajmowane były użytkownikom, na co roku odnawianą dzierżawę).

1743 roku

Rekwizycja majątku Marianny z Kaliszewskich Popowskiej wdowy po Bronisławie Popowskim. Dokonano wówczas wizji tego majątku i tak go opisano;

Dwór scharakteryzowano jako niewielki, drewniany, kryty gontem, z kamienną piwniczką do piwa, stary i wymagający naprawy. Budynki inwentarskie poza spichlerzem w stanie katastrofalnym. Zagrody i domy wiejskie w ilości 11 poza jedną chałupą stare.

• Narodowy Instytut Dziedzictwa.

1785 roku

Wizja dóbr mające miejsce za dziedzica Ignacego Stobieckiego, odnotowywuje dwór w dobrym stanie, a jedynie z dziurami w dachu. Z tego wynika że po roku 1743 najprawdopodobniej pobudowano nowy dwór. Przypuszcza się że z tego dworu może pochodzić, zachowane w obecnie istniejącym dworze podpiwniczenie.

Czechowo na mapie z 1803 roku

1828 roku

W tym czasie właścicielami wsi ma być Johann Samuel Trinkus z żoną Anną z domu Kernkel.

• Narodowy Instytut Dziedzictwa. (na podstawie ksiąg notarialnych)

1836 roku

Stanisław Chrzanowski zostaje właścicielem Czechowa.

1846 roku

Wieś liczy 11 domów i 123 mieszkańców, stanowi własność Chrzanowskich.

• J.A.Bobrowicz.- Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego – wyd. Lipsk 1846 rok

1874 roku

Wiktor Chrzanowski właścicielem Czechowa.

1880 roku

Majątek Czechowo liczy 1132 morgi i ma wraz ze wsią 9 domów i 109 mieszkańców, wszyscy mieszkańcy są katolikami a 47 spośród mieszkańców to analfabeci. Wieś ta jest własnością W. Chrzanowskiego.

• Na podstawie: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I. 1880 rok.

24 Lutego 1885 roku

W Czechowie umiera jak piszą w nekrologu po długich i ciężkich cierpieniach w 41 roku życia dziedzic miejscowych dóbr Wiktor Chrzanowski.

Żoną Wiktora Chrzanowskiego (herbu Nowina) była daleka krewna Kazimiera Teofila Chrzanowska (h. Nowina: 1857-1914, córka Nikifora i Elżbiety Muentzberg). Miała z nim czworo dzieci, w tym pierworodnego syna Stefana, który odziedziczył Czechowo. Ona zaś jako wdowa wyszła w 1893 roku, powtórnie za mąż za Władysława Chrzanowskiego (1844-1906).

Opracował:
Andrzej Prus Niewiadomski.

Czechowo na mapie z 1891 roku

14 Marca 1894 roku

W 38 roku życia umiera w Czechowie Wacław Chrzanowski.

Wacław Anastazy Chrzanowski ur. 1856 r. brat powyższej Kazimiery Teofilii.

Jego żoną (ślub 1885) była Helena Maria Leokadia Barthel von Weidenthal, ur. 1857 r. starsza siostra Zdzisława, właściciela Bądkowa w powiecie Aleksandrów Kujawski.

Opracował:
Andrzej Prus Niewiadomski.

1911 roku

Dr Stefan Chrzanowski zostaje właścicielem majątku w Czechowie.

W 1913 r. majątek Czechowo miał 344 ha i przynosił 3744 marek dochodu gruntowego. Posiadał telefon nr. 9 w centrali w Żydowie.

Właściciel: dr prawa Stefan Klemens Nicefor Chrzanowski (h. Nowina), ur. w Czechowo 1877 r., zmarł nie wiadomo kiedy, ale chyba po 1938 r., bo figuruje jako właściciel w spisie Reformy Rolnej (a tam wpisywano stan ksiąg wieczystych z lata 1939 r.). Nie wiem, czy był żonaty, ale w Archiwum Państwowym w Poznaniu są akta: Chrzanowska Zenobia, córka Stefana 53/920/0/10/336. Może to córka ostatniego właściciela Czechowa?

W latach 1920 zarządzała Czechowem jeszcze inna daleka krewna Chrzanowskich – Helena Lucyna z Chrzanowskich (h. Nowina), ur. 1896, zm. 1972; żona Stanisława Nieniewskiego ( h. Nałęcz; 1888-1933).

Opracował:
Andrzej Prus Niewiadomski.

1928 rok

Czechowo liczy 188 mieszkańców. Największym właścicielem ziemskim w miejscowości jest mający 337 ha. Dr Stefan Chrzanowski, we wsi działa też należący do p. W. Wichlińskiego wiatrak.

• Księga adresowa Polski. 1928 rok.

Majątek (Folwark) w Czechowie w czasie II wojny światowej.

W czasie okupacji majątek rolny Czechowo (333,5 ha wg. danych okupacyjnych) otrzymał przesiedleniec z Estonii, początkowo jako zarządca, a od lipca 1941 jako powiernik z ramienia III Rzeszy: Maximilian (Max) von Arronet ur. w Rosji w 1878 roku a zmarły w RFN w 1976 r. inżynier architekt i ziemianin. Żona (ślub 1911) Dorothea baronówna von Fersen, ur. w Estonii w 1886 r. zm. w RFN w 1973 roku. Mieli 5 dzieci, w tym syn Otto ur. w 1913 roku a zmarły 14. 05. 1945 r. w szpitalu polowym w 6 dni po zakończeniu wojny, st. strzelec Wehrmachtu.

Arronetowie zdążyli się ewakuować w styczniu 1945 r. przed ofensywą Armii Czerwonej. Natomiast rozwiedziona w 1908 r. żona brata Doroty (baron Otto von Fersen), Rosjanka Anna z domu Juszkow, z jakichś powodów pozostała w Czechowie i zaginęła tam 20.01.1945 roku.

Opracował:
Andrzej Prus Niewiadomski 28.2.2025 r.

1945 lub 1946 rok.

Dawny majątek Chrzanowskich przechodzi na własność Skarbu Państwa.

Legenda:

• Odległość podana jest od rynku w Gnieźnie do centrum opisywanej miejscowości.
• Dane statystyczne miejscowości pochodzą ze strony internetowej: Polska w liczbach.