POLANOWO GM. POWIDZ. DZIEJE WSI I JEJ MIESZKAŃCÓW.

Fot. Polanowo

Wieś nad powidzkim jeziorem, licznymi działkami letniskowymi zabudowana. 16 km. od Słupcy odległa. W 2021 roku liczyła 59 stałych mieszkańców, tym samym w latach 1998-2021 liczba mieszkańców wsi zmalała o 27,2%. Na terenie dawnej wsi Polanowo zabytkowych budowli nie znajdziemy, jednak wody przyległego do wsi jeziora skrywają pozostałości dawnej osady z czasów jeszcze z przed naszej ery przypisywane łużyckiej kulturze. W skład obecnego Polanowa wchodzą obecnie dawne wsie i osady Rzymachowo, Studzieniec i Radunek. Dawne dwory znajdziemy na terenach dawnego Rzymachowa i Radunku.

Zobacz też artykuł:

Historia wsi:

Ok. 500 lat p.n.e.

Osada identyfikowana z kulturą łużycką na terenie dzisiejszej wsi Polanowo.

W czasach tych odległych jezioro było płytsze, nad jego brzegiem ówczesna ludność zbudowała osadę, którą w późniejszych czasach wskutek zmian klimatycznych, jakie miały miejsce na naszych ziemiach, pokryły wody jeziora.

11 Czerwca 1279 roku

Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych o wsi.

Wtedy to księże wielkopolski Przemysław II zatwierdza rycerza Stefana jako posiadacza Polanowa.

• Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski t.1 poz.485.

1284 roku.

Przemysław II nadaje wieś kapitule gnieźnieńskiej.

10 Maja 1286 roku

Arcybiskup gnieźnieński Jakub herbu świnka wydaje w Gnieźnie przywilej mocą którego sołtys z Sokolnik, imieniem Waldkom, upoważniony zostaje do przeprowadzenia parcelacji (lokacji) wsi Polanowo na prawie magdeburskim.

Waldkom jako sołtys otrzymał mocą przywileju dla siebie i swoich potomnych 4 łany ziemi, to dużo najczęściej przyszły sołtys dostawał 2 łany. Ponadto otrzymał młyn na Studzieńcu, karczmę, jatki, prawo utrzymania piekarza, szewca i kołodzieja. Cztery ogrody w tym jeden zwany Wielkim, drugi zwany Winiary oraz czwarty położony na przeciwko dworu, oraz uprawnienia łowieckie i bartnicze na terenie Polanowa.

1564 roku.

Jak wykazano w ówczesnych księgach podatkowych wieś liczy 8 łanów ziemi kmiecej oraz 2 łany ziemi sołtysiej. Mieszka tam też 2 zagrodników oraz działa karczma.

• Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, http://atlasfontium.pl

(Według części historyków można przyjąć, że do uprawy łana ziemi, czyli w przybliżeniu 17 ha potrzeba było 11 osób, dorosłych i dzieci. Mogła być to rodzina kmiecia z parobkiem i jego rodziną lub dwóch kmieci, z których każdy gospodarzył na połowie łana ziemi. Natomiast zagrodnicy posiadali najczęściej tylko zagrodę i ewentualnie do 1/4 łana ziemi, komornicy nie posiadali domu i mieszkali w wynajętych izbach. W zamian za możliwość uprawy ziemi kmiecie i zagrodnicy byli zobowiązani do odrabiania pańszczyzny w folwarku pana wsi, i innych świadczeń na jego rzecz. Wymiar pańszczyzny uzależniony był od ilości uprawianej ziemi, cała ziemia we wsi, w tym też ta uprawiana przez kmieci i niekiedy zagrodników, stanowiła własność pana wsi. Znajdujące się na wsiach karczmy, wiatraki i młyny w olbrzymiej większości stanowiły własność właściciela wsi lub co było bardzo częste, tylko jej części, w tym przypadku wynajmowane były użytkownikom, na co roku odnawianą dzierżawę).

1573 roku

Wojciech i Tomasz Sarnowscy, bracia rodzeni, tenutariuszami (dzierżawcami) dóbr sołtysich (będą to wykazane w wcześniejszym wpisie 2 łany ziemi sołtysiej). Zarządcą wsi z ramienia kapituły jest w tym czasie Ks. kanonik Mikołaj Kawnicki.

• Teki Dworzaczka

1576 roku.

W tymże roku w wykazach podatkowych podano już tylko 3 łany ziemi kmiecej oraz 2 mieszkających tam zagrodników. Prawdopodobnie między 1564 a 1576 rokiem we wsi powstał folwark który przejął wykazane wcześniej łany ziemi a od ziemi folwarcznej szlachta podatku nie płaciła stąd jej brak w wykazach. Brak też w tym roku jak też w późniejszych zapiskach wzmianki o ziemi sołtysiej i karczmie.

• Na podstawie: Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, http://atlasfontium.pl

Polanowo – Rzymachowo – Studzieniec na mapie z 1803 roku

1846 roku

Wieś liczy 11 domów i 103 mieszkańców. Jest własnością rządową.

• J.A.Bobrowicz.- Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego – wyd. Lipsk 1846 rok.

1887 roku

W Polanowie znajduje się 9 domów zamieszkałych przez 81 mieszkańców, wszyscy są wyznania katolickiego. Na terenie miejscowości występuje torf, ruda żelaza, glina, margiel biały i siny, czasami jak podaje Słownik Geograficzny można tu znaleźć kawałki bursztynu.

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom. VIII. 1887 rok.

Polanowo – Rzymachowo – Studzieniec – Radunek na mapie z 1893 roku

1928 roku

Wieś liczy 126 mieszkańców. Największym właścicielem ziemskim jest mający 68 ha. Chmielewski August. W miejscowości działa też kowal Pilichowski W. i cieśla Metzler S.

• Na podstawie: Księga adresowa Polski 1928 rok.

Przed 10 Listopadem 1932 roku.

W wieku 72 lat umiera nagle właściciel majętności Polanowo Augustyn Chmielewski, jego pogrzeb przy licznym udziale mieszkańców Polanowa, Powidza i okolicznych miejscowości ma miejsce 10 Listopada.

Pozostałe dawne wsie i osady tworzące obecne Polanowo:

Rzymachowo

Osada istniała już tam co najmniej w 1397 roku. W 1399 roku była w posiadaniu ks. Jana Rzewiąchowskiego. W dziele Liber Beneficiorum Jana Łaskiego pisanego w latach 1511-1523 osada określona jako opustoszała. Prawdopodobnie na przełomie XVIII i XIX wieku, albo w pierwszych latach tegoż XIX wieku na powrót zasiedlona, na mapach pojawia się osada pod nazwą Rzymachowo Holendry. Około 1846 roku ma już 8 domów i 46 mieszkańców. W trzeciej ćwierci XIX wieku powstaje tam istniejący do dziś dwór szlachecki.

Fot. Dwór w Rzymachowie.

Po przeciwnej stronie szosy do Powidza, na wzgórzu zapomniany cmentarzyk dawnych mieszkańców dworów w Rzymachowie lub Radunku.

Radunek

To dawny folwark wśród pól, do którego dotrzemy polną drogą od Rzymachowa prowadzącą. Po folwarku zostały już tylko zrujnowane budynki gospodarcze i dawny dwór z 1881 roku.

Przeciwna strona dworu od strony ogrodu wygląda jeszcze gorzej.

Studzieniec

Powstał najprawdopodobniej w XVIII wieku, pierwotnie zwany Stydzieńcem Holendry. W 1848 roku liczy 8 domów i 53 mieszkańców. Około 1890 roku ma już tylko 7 domów i 45 mieszkańców.

Legenda:

• Odległość podana jest od rynku w Słupcy do centrum opisywanej miejscowości.
• Dane statystyczne miejscowości pochodzą ze strony internetowej: Polska w liczbach.