ARCUGOWO GM. NIECHANOWO. DZIEJE WSI I JEJ MIESZKAŃCÓW.

Mała wieś położona nieco na uboczu, ok.3 km od Niechanowa i 14 km od Gniezna. W 2021 roku liczyła 140 mieszkańców, co oznacza że w latach 1998-2021 liczna mieszkańców wsi zmalała o 7,3%. W miejscowości zabytkowy dwór którego początki sięgają 1815 roku.

Przed 1287 rokiem.

Arcugowo własnością podkomorzego poznańskiego Bogusława.

1287 roku.

Pierwsza wzmianka o wsi w źródłach pisanych.

Wtedy to Książe wielkopolski Przemysław II zatwierdza dokonaną przez podkomorzego poznańskiego Bogusława i klasztor w Trzemesznie zamianę – Bogusław staje się właścicielem należącej wcześniej do trzemeszeńskiego klasztoru wsi Januszkowo a klasztor w Trzemesznie zostaje nowym właścicielem Arcugowa.

• Na podst. Na podstawie: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom. XV. 1900 rok.

1326 roku.

Arcybiskup gnieźnieński Janisław rezygnuje z przysługującej jemu dziesięciny na rzecz klasztoru Kanoników Regularnych w Trzemesznie.

• Na podstawie: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom. XV. 1900 rok.

XV wiek.

Dobra Arcugowo wchodzą w posiadanie arcybiskupów gnieźnieńskich.

• Narodowy Instytut Dziedzictwa.

XVI wiek.

Miejscowość w tym czasie położona jest w województwie kaliskim, powiecie gnieźnieńskim, parafii Niechanowo. Jest własnością kościelną.

1796 rok

Dobra arcybiskupie przejmuje rząd pruski, następnie przechodzą na własność niemieckiej rodziny Tschamer.

Arcugowo na mapie z 1803 roku

1803 roku

Michał Rożnowski herbu Nowina właścicielem Arcugowa.

1815 roku

W tym roku z inicjatywy właściciela Arcugowa Michała Rożnowskiego powstaje murowany wtedy jeszcze parterowy dwór.

• Współczesny widok dworu od strony bramy wjazdowej.

1846 roku

Arcugowo w tym czasie Arengowem zwane liczy 13 domów i 123 mieszkańców.

• J.A.Bobrowicz.- Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego – wyd. Lipsk 1846 rok.

Połowa XIX wieku

Syn Michała Rożnowskiego Dezydery rozbudowuje istniejący dwór poprzez dobudowanie od południa piętrowego skrzydła.

1866 roku

Wiele opracowań w tym materiały znajdujące się w Narodowym Instytucie Dziedzictwa podają że w tym to roku dr. Romuald Rzewuski został właścicielem majątku w Arcugowie, nie jest to wiadomość prawdziwa, z dostępnych mnie materiałów wynika że doszło do tego dopiero w 1887 roku.

1866 roku

Figura przed bramą wjazdową na teren posiadłości z wyrytą na cokole datą 1866 r. Podobno fundatorką tejże figury Matki Boskiej była żona Dezyderego Emilia z Przyłuskich Rożnowska. Miała ona powstać w 1 rocznicę śmierci jej stryja arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego oraz Prymasa Polski Leona Przyłuskiego.

11 Września 1869 roku

W wieku 44 lat w Arcugowie umiera na gruźlicę pozostawiając męża i 3 małoletnich dzieci Emilia z Przyłuskich Rożnowska. Pochowana została na cmentarzu w Niechanowie.

• Na podst. Teki Dworzaczka.

1880 rok

Wieś liczy 10 domów i 164 mieszkańców, wszyscy mieszkańcy to katolicy wśród nich 118 osób to analfabeci.

• Na podstawie: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I. 1880 rok.

1887 roku

Umiera właściciel majątku Dezydery Rożnowski.

29 Grudnia 1887 roku

Jak wynika z notatki zamieszczonej w „Gazecie Poznańskiej” Nr. 298 z dn. 30.12.1887 roku, majątek Arcugowo nabył od rodziny Rożnowskich dr. Romuald Rzewuski.

Fot. Mauzoleum (grobowiec) hr. Romualda Rzewuskiego (1864-1919) i jego żony Zofii Rzewuskiej z Lutomskich (1867-1940) na terenie przy dworskiego krajobrazowego początkami sięgającego pierwszej poł. XIX wieku parku.

Po 1887 roku

Rozbudowa i przebudowa istniejącego dworu w stylu neogotyku angielskiego. Bryła pierwotnego dworu zostaje podwyższona o kondygnację piętra, dobudowana zostaje sala balowa z emporą muzyczną oraz wieża w narożniku dworu.

Arcugowo na mapie z 1891 roku

1900 rok

Wieś liczy 386 ha, ma 9 domów i 172 mieszkańców.

• Na podstawie: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom. XV. 1900 rok.

Początek XX wieku

Do bryły dworu dobudowano ogród zimowy.

Widok dworu w Arcugowie w 1912 roku

• L. Durczykiewicz – ”Dwory Polskie w Wielkim Księstwie Poznańskim” 1912 r.

Po 1912 roku

Po południowej stronie dworu powstaje kwadratowa kaplica.

1921 roku

Majątek w Arcugowie odziedziczył Wacław Rzewuski syn Romualda. W jego posiadaniu pozostał on do końca II wojny światowej

Po II wojnie światowej.

Majątek przechodzi na własność Państwowego Funduszu Ziemi. Z dostępnych materiałów możemy wnioskować że doszło do parcelacji gruntów dawnego majątku Rzewuskich, jest w dokumentach wzmianka że w budynku dworu zamieszkali parcelanci którzy doprowadzili do jego dewastacji. Jest też wzmianka o likwidacji Spółdzielni Produkcyjnej, na podstawie czego musimy przyjąć że musiała wcześniej powstać, najpewniej na rozparcelowanych wcześniej gruntach.

• Narodowy Instytut Dziedzictwa.

1962 roku

Cofnięto wcześniej podjętą decyzję o rozbiórce dworu. Jego właścicielem stał się Zakład Usług Turystycznych i Łowieckich PGR-u Żydowo. Dwór przechodzi gruntowny remont.

• Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Lata 70-te XX wieku.

Częstymi gośćmi w Arcugowskim dworze są : I sekretarz PZPR Edward Gierek i oraz Prezes Rady Ministrów i Premier Piotr Jaroszewicz oraz jak twierdzą mieszkańcy wsi: radzieccy generałowie. Wszyscy oni przyjeżdżali na organizowane specjalnie dla nich polowania zakańczane biesiadami. Podobno też w przyległym parku z jakiejś okazji Edward Gierek osobiście posadził drzewo.

Lata 80-te XX wieku

Wzmianki o funkcjonującym w dawnej posiadłości Ośrodku Wypoczynkowym.

XXI wiek.

Posiadłość przechodzi w posiadanie dawnych właścicieli.